#โตฮัน: #เสียงศรัทธาใต้สายลมโบราณแห่งแหลมมลายู

 #โตฮัน: #เสียงศรัทธาใต้สายลมโบราณแห่งแหลมมลายู

เหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้เกิดขึ้นและดำรงอยู่อย่างต่อเนื่องมาอย่างยาวนานนับร้อยปีแล้ว

ในวันนี้…เมื่อเรามองไปยังปลายด้ามขวานของแผนที่ประเทศไทย ที่ชายแดนใต้ เราจะพบกับเรื่องราวที่เต็มไปด้วยบาดแผลและความเจ็บปวด

เสียงปืน เสียงระเบิด เสียงร้องไห้ของผู้คน

เป็นเสียงที่ลอยปะปนอยู่กับสายลมที่พัดผ่านนราธิวาส ยะลา และปัตตานี มาเนิ่นนาน

บางคนบอกว่านี่คือการต่อสู้เพื่ออัตลักษณ์ บ้างก็บอกว่านี่คือการก่อการร้าย (Terrorism)  

นักการทหารบอกว่า นี่เป็นรูปแบบหนึ่งของความขัดแย้งที่เรียกว่า “สงครามอสมมาตร (Asymmetric Warfare)”  เอ็นจีโอบางคนบอกว่านี่คือรอยแผลของประวัติศาสตร์ที่ไม่เคยสมาน  

มีบางคนพยายามโยงให้เป็นเรื่องของความขัดแย้งทางศาสนา

แต่ไม่ว่ามุมมองไหน…ความจริงก็คือ ลูกหลานของดินแดนเดียวกัน กำลังหันอาวุธเข้าหากันเอง

ในวันที่ผู้คนลืมไปแล้วว่า…

ใต้ความต่างของภาษา ศาสนา หรือสายเลือดที่เขียนใหม่

พวกเขาเคยมีบรรพบุรุษร่วมกัน  พวกเขาเคยมีหัวใจเดียวกัน

ในความคิดของผม   ถ้าเราอยากเข้าใจหัวใจของนักสู้เหล่านั้นจริง ๆ  เราคงต้องถอยหลังกลับไปไกลกว่ายุคล่าอาณานิคม  ให้ไกลกว่าการประกาศเขตแดน ไกลกว่าการแบ่งเส้นศาสนา

เราต้องกลับไปดู…ถึงวิธีคิดถึงโลก วิธีมองชีวิตของปู่ย่าตายายรุ่นโบราณที่ยังไม่มีเส้นขีดแบ่งชาติพันธุ์บนแผ่นดิน

เราต้องกลับไปฟังเสียงกระซิบของศรัทธาเดิม

ศรัทธาที่เรียบง่าย  ศรัทธาที่ไม่มีใบหน้าชัดเจน

ศรัทธาที่เรียกขานสิ่งสูงสุดด้วยถ้อยคำที่งดงามที่สุดคำหนึ่งในโลกมลายูว่า

“#โตฮัน”

******************************************

เราคงจะลืมเลือนกันไปแล้ว ว่าก่อนที่ศาสนาใหญ่ ๆ จะเดินทางมาถึงที่นี่  ก่อนที่พระอินทร์ พระพรหม หรือแม้แต่อัลลอฮฺจะถูกเอ่ยนามในแผ่นดินนี้

คนรุ่นก่อนหน้าเราหลายพันปี

เขามีศรัทธาในศาสนาโบราณของเขาอยู่แล้ว

ย้อนกลับไป ราวศตวรรษที่ 1 ถึงศตวรรษที่ 6

ในพื้นที่กว้างไกลที่วันนี้คือ สุราษฎร์ธานี นครศรีธรรมราช ตรัง พัทลุง สตูล สงขลา ปัตตานี ยะลา นราธิวาส ต่อเนื่องลงไปถึง กลันตัน ตรังกานู ในมาเลเซีย และไกลออกไปถึง สุมาตราตอนเหนือ  มีผู้คนที่ดำรงชีวิตอย่างเรียบง่าย…อยู่กับทะเล ป่าเขา ลำน้ำ และท้องฟ้า

ในโลกของพวกเขา…

สิ่งสูงสุดที่พวกเขาเงยหน้ามอง และก้มหน้ากราบ…

ไม่ได้มีรูปร่างแบบที่เราเห็นในภาพวาดยุคหลัง

ไม่มีวัด ห้องโถง ไม่มีมหาเทวาลัย ไม่มีบทสวดที่ต้องท่องจำ

พวกเขาเรียกสิ่งนั้นง่าย ๆ ว่า “#โตฮัน”

******************************************

โตฮันของพวกเขา

ไม่ได้อยู่บนสวรรค์ชั้นฟ้า

โตฮันอยู่ในสายฝนที่โปรยลงมาในวันที่ท้องนาแห้งผาก

อยู่ในลมเย็นที่พัดมาหลังพายุใหญ่

อยู่ในแม่น้ำที่หล่อเลี้ยงชีวิต

อยู่ในเงาของต้นไม้ใหญ่ที่ยืนต้นมานานกว่าชั่วอายุคน

มีแต่สายลมที่พัดเบา ๆ เหมือนกระซิบว่า

“ข้าอยู่กับเจ้าเสมอ ตั้งแต่เจ้าหัวเราะครั้งแรก จนถึงลมหายใจสุดท้ายของเจ้า”

******************************************

และเมื่อเราย้อนลงลึกไปกว่านั้น

จะพบว่าความเชื่อเรื่องโตฮัน ไม่ได้อยู่ลำพัง

โตฮัน…

คือสายเดียวกับที่ผู้คนในอุษาคเนย์เรียกขานว่า “แถน” หรือ “ผีฟ้า”  เป็นเทพเจ้าผู้สูงสุดบนฟากฟ้า

เป็นเสียงเดียวกับศรัทธาที่ไหลเวียนอยู่ในวัฒนธรรมของไท มลายู ลาว และเขมรโบราณ

คำว่า “โตฮัน” (Tuhan) ในภาษามลายู แปลว่า “เทวดาผู้ยิ่งใหญ่”  และในภาษามลายู–อินโดนีเซียโบราณ คำว่า “ปาริ” (pari) ก็หมายถึงเทวดาหรือวิญญาณนางไม้ เสียงนั้น…เมื่อเดินทางมาเป็นภาษาไทย  จึงกลายเป็นคำว่า “ผี” (phi) ที่เรารู้จักกันจนถึงทุกวันนี้

ในอดีตกาล  การบูชาผีฟ้า การฟ้อนลำผีฟ้า รวมถึงพิธีมะโย่งในคาบสมุทรมลายู ล้วนสะท้อนรากศรัทธาเดียวกันนี้

ศรัทธาที่ไม่เคยหายไป  แม้เวลาจะเปลี่ยนชื่อเสียงเรียกขานไปกี่ครั้งก็ตาม

******************************************

แล้ววันหนึ่ง…ศาสนาฮินดู–พุทธจากชมพูทวีปก็ค่อย ๆ เดินทางมาพร้อมเรือสินค้า

เริ่มจากปลายศตวรรษที่ 6 ต่อเนื่องถึงศตวรรษที่ 7 และ 8

เทพเจ้าที่มีรูปกายชัดเจน เริ่มมีบทบาทในตำนานที่เล่ากันใต้ต้นไม้  มีชื่อใหม่เกิดขึ้น — พระพรหม พระอินทร์ พระวิษณุ พระศิวะ

แต่ถึงกระนั้น…แก่นแท้ในหัวใจของผู้คนก็ยังไม่เปลี่ยน

โตฮันยังคงอยู่  แค่สวมเสื้อผ้าใหม่ แล้วเปลี่ยนชื่อเรียก

******************************************

อีกหลายร้อยปีต่อมา  ศาสนาอิสลามเดินทางมาถึงฝั่งมลายูในศตวรรษที่ 15  ด้วยเรือพ่อค้า ด้วยถ้อยคำที่เรียบง่ายแต่ทรงพลัง

“#ไม่มีพระเจ้าอื่นใดนอกจากอัลลอฮฺและมูฮัมมัดเป็นศาสนทูตของพระองค์”

คนที่เงยหน้ามองฟ้า ก้มหน้ากราบพื้นดินมาแต่โบราณ

ไม่ได้รู้สึกแปลกแยกกับถ้อยคำนี้ เพราะในหัวใจพวกเขา โตฮันที่อยู่ในสายลมและฝน ก็เป็นพระเจ้าที่ไม่มีรูป ไม่มีตัวตนอยู่แล้ว

“โตฮัน” เปลี่ยนนามใหม่…เป็น “อัลลอฮฺ”

ในบทสวดขอดุอาอฺที่ก้องอยู่ในมัสยิดยามรุ่งอรุณ

แต่สายลม ฝน และแผ่นดิน…ยังคงโอบอุ้มพวกเขาอยู่เหมือนเดิม

******************************************

#หมายเหตุ   บ้านลำธาร์ ตำบลโคกสัก อำเภอบางแก้ว จังหวัดพัทลุง  หมู่บ้านที่ผมเติบโตมา  ยังมีคำศัพท์ภาษามลายูหลงเหลืออยู่ในชีวิตประจำวันอีกหลายคำ

ผมรู้จักคำว่า “โตฮัน” ตั้งแต่ยังเด็ก  แต่ด้วยความเป็นเด็ก ด้วยความไม่รู้ จึงได้ยินแล้วออกเสียงเป็น “โต๊ะวัน” อย่างนั้นเอง — ซึ่งหมายถึงอัลลอฮฺ

จนเมื่อได้ศึกษาค้นคว้า จึงได้รู้ว่า… ”โต๊ะวัน“ ที่ผมได้ยินมาตั้งแต่เด็ก คือชื่อของเสียงกระซิบเบา ๆ ของศรัทธาโบราณที่ยังหายใจอยู่ในสายลมของชีวิตเราทุกคน

#ความเข้าใจในศาสนาและประวัติศาสตร์คือหนทางในการดับไฟใต้

******************************************

“ใต้สายหมอกที่โอบกอดผืนป่า และเหนือขอบฟ้าที่ทอดยาวไม่มีที่สิ้นสุด โตฮันยังคงดำรงอยู่อย่างเงียบ ๆ พร้อมทุกชีวิตที่เติบโตบนแผ่นดินนี้”