“การก่อการร้าย” ต่างจาก “การก่อความไม่สงบ” อย่างไร...?

หลาย ๆ คน ติดตามอ่านมาถึงตรงนี้แล้ว ก็ยังงง ๆ อยู่ว่า  คำทั้งสองคำมีความเหมือนและแตกต่างกันอย่างไร…?

สุรชาติ บำรุงสุข ได้อธิบายว่า การก่อเหตุรุนแรงของกลุ่มก่อความไม่สงบมักใช้วิธีการความรุนแรงที่แตกต่างกันออกไป มีการจัดตั้งองค์กร ประกอบด้วยกองกำลังติดอาวุธ อาวุธ ยุทธวิธีและมีเป้าหมายที่ชัดเจน โดยแบ่ง (การก่อเหตุรุนแรง) ออกได้เป็น 3 รูปแบบ ดังนี้

1. การก่อการร้าย (Terrorism) เป็นรูปแบบของการสร้างความรุนแรงโดยตรงต่อผู้ที่มิใช่ทหาร หรือหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้า/การเข้าปะทะโดยตรงกับกองกำลังตำรวจและทหาร แต่มุ่งใช้ความรุนแรงไปที่เป้าหมายสาธารณะและเป้าหมายทางเศรษฐกิจ หน่วยปฏิบัติการมีขนาดเล็กกว่าสงครามก่อความไม่สงบ การปฏิบัติการมักใช้วิธีการลอบสังหาร วางระเบิด ขว้างระเบิด ลอบวางเพลิง ใช้การทรมาน จี้เครื่องบิน และลักพาตัว บางครั้งใช้รูปแบบปฏิบัติการเพียงเพื่อสร้างผลสะเทือนทางการเมือง ปฏิบัติการเหล่านี้มักดำเนินการโดยกลุ่มที่ต้องการปกครองตนเอง และกลุ่มที่ไม่ใช่รัฐ (Non – State actors)

ส่วน การก่อการร้ายก่อความไม่สงบ (Insurgency Terrorism) นั้น มีจุดมุ่งหมายในการสร้างความรุนแรงเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ในการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองและการโค่นล้มรัฐบาล พร้อมทั้งสร้างความหวาดกลัวให้กับเจ้าหน้าที่รัฐ และผู้ที่ให้การสนับสนุนทั้งภายในและภายนอกประเทศ ทั้งนี้การก่อการร้ายได้ถูกปรับให้สอดคล้องกับการปฏิบัติการของแต่ละกลุ่ม

2. สงครามก่อความไม่สงบ (Insurgency Warfare) หลักการทำสงครามก่อความไม่สงบก็คือ การโจมตีโฉบฉวย (hit and run) ด้วยกองกำลังติดอาวุธเบาจนถึงขนาดกลาง เพื่อสร้างความหนักใจ และค่อย ๆ ทำลายเจตนารมณ์ และขีดความสามารถของฝ่ายตรงข้าม ความเคลื่อนไหวของฝ่ายก่อความไม่สงบจะต้องมีประสิทธิภาพสูงสุดในด้านความชำนาญภูมิประเทศ ความยืดหยุ่น พลิกแพลง ความรวดเร็ว และการหลอกล่อในการปฏิบัติการ

“เหมาเจ๋อตุง” ได้ให้ข้อสรุปของการทำสงครามก่อความไม่สงบไว้ว่า “ยุทธศาสตร์สูงสุดของฝ่ายก่อความไม่สงบอยู่บนพื้นฐานของความตื่นตัว เคลื่อนที่เร็วในการเข้าโจมตี แต่จะต้องปรับให้เข้ากับสถานการณ์ของฝ่ายศัตรู ภูมิประเทศ การสื่อสารโทรคมนาคม กำลังสนับสนุน สภาพอากาศ และประชาชน”

ทั้งนี้ สงครามก่อความไม่สงบ “แตกต่าง” จากการก่อการร้าย ในแง่ของการเน้นเป้าหมายขั้นต้น กล่าวคือ สงครามก่อความไม่สงบ “เน้น” การโจมตีกองกำลังติดอาวุธของฝ่ายรัฐบาล ตำรวจ ทหาร หน่วยสนับสนุน รวมถึงเป้าหมายทางเศรษฐกิจ ในขณะที่การก่อการร้าย “เน้น” เป้าหมายที่เป็นสาธารณะ ขณะที่การประกอบกำลังของสงครามก่อความไม่สงบมีขนาดใหญ่กว่าการก่อการร้าย มีการส่งกำลังบำรุง และมีฐานที่่มั่นชัดเจน โดยพื้นที่เคลื่อนไหวส่วนใหญ่อยู่ในชนบท ส่วนประเด็นที่สงครามก่อความไม่สงบและการก่อการร้าย “เหมือนกัน” ก็คือ การใช้จุดอ่อนของฝ่ายรัฐที่ไม่สามารถนำทรัพยากรที่พอเหมาะมาใช้แก้ปัญหาในจุดขัดแย้งได้

นอกจากนี้ ปัจจัยที่ชี้ขาดความสำเร็จของสงครามก่อความไม่สงบ ยังขึ้นอยู่กับการเชื่อมโยงสงครามก่อความไม่สงบเข้ากับการสร้างความรุนแรง หรือการปรับเปลี่ยนรูปแบบไปสู่สงครามตามแบบ

3. การใช้กำลังตามแบบ หรือ สงครามตามแบบ (Conventional Warfare) เป็นการเผชิญหน้ากันโดยตรงของกำลังขนาดใหญ่ในสนามรบ ซึ่งการก่อความไม่สงบส่วนใหญ่มักไม่ใช้สงครามตามแบบ เนื่องจากให้ความสำคัญกับการเคลื่อนที่เร็วมากกว่า จึงใช้หน่วยขนาดเล็ก (small unit) ในการปฏิบัติการ ทั้งนี้การทำสงครามตามแบบของกลุ่มก่อความไม่สงบขึ้นอยู่กับยุทธศาสตร์ของกลุ่มและการตัดสินใจเกี่ยวกับสมรรถนะในการทำลายกองกำลังติดอาวุธฝ่ายรัฐบาลที่ใช้การรบตามแบบ

บางยุคสมัย  "การก่อความไม่สงบ"  ก็กลายเป็น "แนวคิด" หรือ “เป้าหมาย” โดยใช้ "การก่อการร้าย" เป็นยุทธศาสตร์หรือยุทธวิธีของ "การปฏิบัติ"  เพื่อให้บรรลุเป้าหมายของการก่อความไม่สงบทางการเมือง  การศาสนา เศรษฐกิจ และสังคม

“การก่อการร้าย” ยังเป็นคำที่ใช้ในทางลบและไม่ดีเสมอ และมีความหมายที่กว้างขึ้นตั้งแต่สหรัฐอเมริกามีการประกาศสงครามกับการก่อการร้ายจนครอบคลุมไปถึงทุก ๆ กิจกรรมที่ใช้ความรุนแรง นอกจากนี้ยังเป็นคำที่ใช้เฉพาะเพื่อเรียก “ฝ่ายตรงข้าม” เท่านั้น

น่าสังเกตุว่า ไม่มีกลุ่มใดเรียกตัวเองว่าเป็น "ผู้ก่อการร้าย" เลย (บางกลุ่มลงมือกระทำการอันเป็นการก่อการร้ายสากลเสียด้วยซ้ำ กลับเรียกตัวเองว่า “ผู้ก่อการดี” ????)

ข้อเท็จจริง  เหตุรุนแรงในจังหวัดชายแดนภาคใต้ มีทั้งรูปแบบ “การก่อความไม่สงบ” และ “การก่อการร้าย” เพราะมีการก่อเหตุรุนแรงต่อเป้าหมายทั้งทางทหารตำรวจซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของ “อำนาจรัฐ” และเป้าหมายที่เป็นพลเรือน แต่เพราะเหตุผลทางการเมืองระหว่างประเทศ ทำให้รัฐบาลต้องกำหนดกรอบให้เหตุการณ์ความรุนแรงในจังหวัดชายแดนภาคใต้ เป็น “การก่อความไม่สงบ”  ซึ่งเป็นปัญหาภายในประเทศ

สำหรับความคิดเห็นของผม รูปแบบการก่อเหตุรุนแรงทั้งสองรูปแบบ ไม่ได้มีความแตกต่างกันในสาระสำคัญ ขึ้นอยู่กับเจตนารมย์ของรัฐบาลผู้ปกครองนั่นเองที่จะเลือกใช้ถ้อยคำใดเรียกฝ่ายต่อต้่าน เพราะในอดีต รัฐบาลเคยใช้คำว่า “ขบวนการโจรก่อการร้าย” หรือ “ขจก.” แทนกลุ่มผู้ก่อความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้  ต่อมาเปลี่ยนเป็น “โจรก่อการร้าย” (จกร.) และ “กลุ่มก่อความไม่สงบ” ในปัจจุบันตามลำดับ  (ในอนาคตอาจจะมีการเปลี่ยนแปลงอีกครั้งเป็น “กลุ่มผู้ก่อเหตุรุนแรง” ก็เป็นไปได้)

การก่อการร้าย

“การก่อการร้าย”

ในภาษาอังกฤษใช้คำว่า “Terrorism” ซึ่งเป็นคำที่มีรากฐานมาจากภาษาฝรั่งเศสที่กล่าวถึงเหตุการณ์ปฏิวัติฝรั่งเศษในช่วงปี พ.ศ. 2336 – 2337 ที่มีกลุ่มก่อความไม่สงบใช้วิธีการที่รุนแรงทำให้เกิดการเสียชีวิตของผู้บริสุทธิ์เป็นจำนวนมาก

เนื่องจากการก่อการร้ายเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการใช้ความรุนแรง และผิดกฏหมาย ทำให้การก่อการร้ายมีความใกล้เคียงต่ออาชญากรรม แต่ประเด็นที่ทำให้การก่อการร้ายมีความแตกต่างจากอาชญากรรมก็คือ “วัตถุประสงค์”  ตรงที่การก่อการร้ายจะกระทำเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ทางการเมือง ศาสนา หรือความเชื่อในลัทธิอุดมการณ์  ส่วนอาชญากรรมจะกระทำเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ที่ผู้กระทำต้องการเช่น มุ่งประสงค์ต่อชีวิต หรือทรัพย์สินของผู้อื่น

สำหรับสาเหตุของการก่อการร้ายนั้นมีพื้นฐานมาจากเรื่องหลัก 2 ประการคือ

1. การดำเนินการการทางการเมืองภายในรัฐชาติ หรือ รัฐต่อรัฐ เช่น การล่าอาณานิคมของประเทศมหาอำนาจทำให้เกิดกลุ่มต่อต้านเพื่อหาทางประกาศเอกราช หรือ ความขัดแย้งทางการเมืองที่นำไปสู่การกระทำที่รุนแรงมีผลต่อชีวิตและทรัพย์สิน เป็นต้น
   
2. การดำเนินทางเศรษฐกิจ และสังคม จิตวิทยา เช่น ความเหลือมล้ำทางชนชั้นทางสังคมหรือเชื้อชาติที่บานปลายไปสู่การดำเนินการต่อสู้ด้วยความรุนแรง หรือ การใช้มาตรการกีดกันทางเศรษฐกิจจากประเทศมหาอำนาจจนขยายผลสู่การเรียกต้องที่ใช้ความรุนแรง เป็นต้น เมื่อการก่อการร้ายที่กระทำโดยผู้ก่อการร้ายหรือที่เรียกว่า “Terrorist” นั้นเป็นการกระทำที่มุ่งหวังในเรื่องทางการเมือง ความเชื่อ ฯลฯ การก่อการร้ายจึงกระทำเพื่อให้เกิดการยอมรับจากการกระทำที่รุนแรงเพื่อให้เกิดอำนาจในการต่อรอง กดดัน หรือ ข่มขู่ต่อกลุ่มเป้าหมายที่ผู้ก่อการร้ายต้องการ 
   

ความหมายของการก่อการร้ายที่ใช้ใน “ประเทศสหราชอาณาจักร” เมื่อ ปี 2000 ได้แก่ “การใช้กำลัง หรือภัยคุกคามที่เกิดขึ้นจากการใช้กำลัง ซึ่งมุ่งเน้นสร้างอิทธิพลกดดันต่อรัฐบาล หรือขู่เข็ญต่อสาธารณะ หรือส่วนใดส่วนหนึ่งของสาธารณะ ซึ่งการใช้กำลังหรือภัยคุกคามดังกล่าวถูกดำเนินการเพื่อวัตถุประสงค์ให้มีการแพร่หลาย หรือให้เป็นที่ยอมรับในเหตุปัจจัยทางการเมือง ศาสนา และลัทธิความคิด และการกระทำนั้นเกี่ยวข้องกับความรุนแรงอย่างยิ่งต่อบุคคล เกี่ยวข้องกับการทำลายล้างที่รุนแรงต่อทรัพย์สิน ทำให้ชีวิตของบุคคลตกอยู่ในอันตราย ยกเว้นชีวิตของบุคคลที่เป็นผู้ก่อการร้าย ก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อสุขภาพ ชีวิต และความปลอดภัยของสาธารณะ แทรกแซงหรือขัดขวางระบบอิเล็คโทรนิคส์”

ความหมายของการก่อการร้ายใน “กลุ่มประเทศยุโรป (EU)” ซึ่งบังคับใช้เมื่อปี 2001 ระบุว่า “กิจกรรมการก่อการร้ายคือ การกระทำที่มีเจตนาที่จะทำลายและสร้างความไม่มั่นคงต่อโครงสร้างพื้นฐานทางการเมือง รัฐธรรมนูญ เศรษฐกิจ และสังคมของประเทศ”

สำหรับความหมายของการก่อการร้ายที่ “หน่วยสืบสวนสอบสวนกลาง FBI” ของสหรัฐอเมริกาใช้ได้แก่ “การใช้กำลังและความรุนแรงที่ผิดกฎหมายต่อบุคคลหรือทรัพย์สิน เพื่อขู่เข็ญหรือบังคับรัฐบาลหรือพลเมือง หรือส่วนหนึ่งส่วนใดของรัฐบาลและพลเมือง เพื่อสนับสนุนวัตถุประสงค์ทางการเมืองและทางสังคม”

ที่กล่าวมาข้างต้นนั้น คือ ความหมายของการก่อการร้ายของประเทศมหาอำนาจต่าง ๆ ส่วนความหมายของการก่อการร้ายในทางสากลนั้น ด้วยความที่การก่อการร้ายมีมิติทางการเมืองเข้ามาเกี่ยวข้อง จึงเป็นการยากที่องค์การสหประชาชาติเองจะหาคำนิยามที่เหมาะสมสำหรับคำนี้ในทางสากลได้

ทั้งนี้เนื่องจาก “การก่อการร้าย” นั้น สามารถมองได้สองมิติ ผู้ก่อการร้ายในมุมมองของฝ่ายหนึ่งอาจเป็นวีรบุรุษของอีกฝ่ายหนึ่ง ตัวอย่างเช่น นายยัสเซอร์ อาราฟัต อาจเป็นผู้ก่อการร้ายในสายตาของชาวอิสราเอล แต่เป็นวีรบุรุษผู้กล้า หรือผู้ปลดปล่อยปาเลสไตน์ในสายตาของชาวปาเลสไตน์  หรือแม้กระทั่งนายโอซามะ บินลาเดนก็ตาม ที่พยายามต่อสู้ทุกวิถีทางต่อชาติมหาอำนาจที่จะคิดทำลายล้างศาสนาอิสลาม ก็อาจจะเป็นวีรบุรุษในสายตาของชาวมุสลิมบางกลุ่ม  ในขณะที่อดีตประธานาธิบดี จอร์จ ดับเบิ้ลยู บุช แห่งสหรัฐอเมริกา อาจเป็นผู้ก่อการรร้ายในสายตาของชาวมุสลิมทั่วโลกก็เป็นได้   นอกจากนี้การยึดสนามบินของกลุ่มพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย เมื่อปลายปี 2552  กลับกลายเป็น “การก่อการดี” ไปเสี่ยนี่….

การก่อความไม่สงบ

ก่อนอื่น เราย้อนกลับมาดูคำนิยามของถ้อยคำแต่ละคำก่อนครับว่ามีที่มาที่ไปอย่างไร..?

“การก่อความไม่สงบ” (Insurgency) ความหมายโดยทั่ว ๆ ไป เป็นการเคลื่อนไหวของขบวนการ ที่มุ่งประสงค์ที่จะล้มล้างอำนาจรัฐที่มีอยู่เดิม เป้าหมายอาจต้องการเพียงแยกตัวออกจากการควบคุมของรัฐบาล ถึงการเข้ายึดอำนาจและเข้าแทนที่รัฐบาลปัจจุบัน โดยการใช้การบ่อนทำลายหรือการต่อสู้ด้วยอาวุธ ความรุนแรงไม่ถึงขั้นสงครามกลางเมือง

พูดให้ง่ายเข้าก็คือ เป็นการต่อสู้ระหว่างกลุ่มผู้อยู่ใต้ปกครองกับกลุ่มที่มีอำนาจในการปกครอง โดยมีเป้าหมายสุดท้ายเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ทางการเมืองตามความต้องการของตน

ในการปฏิบัติการก่อความไม่สงบนั้น “จุดมุุ่งหมายหลักของกลุ่มก่อความไม่สงบจึงมิใช่การเอาชนะทางการทหาร แต่มุ่งเอาชนะด้วยการทำลายอำนาจและการบริหารประเทศของรัฐบาล ซึ่งถือเป็นอำนาจที่ถูกต้องตามกฎหมาย รวมทั้งขีดความสามารถของรัฐในการรักษาความปลอดภัยให้กับประชาชน”

เป้าหมายปลายทางของการก่อความไม่สงบจะมีลักษณะเหมือนกันทั่วโลกคือ การล้มล้างอำนาจรัฐที่อาจนำไปสู่การแบ่งแยกดินแดน  หรือ การทำสงครามปฏิวัติ ดังตัวอย่างที่เราได้เห็นจากการต่อสู้ในอดีต  การก่อความไม่สงบเป็นการดำเนินการที่มีขั้นตอน ตามที่ปรากฏอยู่ในหลักนิยมการปราบปรามการก่อความไม่สงบของกองทัพสหรัฐฯ 3 ขั้น ได้แก่

1. ขั้นเริ่มต้นและซ่อนเร้น (Latent and Incipient): ในขั้นนี้จะเป็นเริ่มต้นดำเนินกิจกรรมต่าง โดยทั่วไปแล้วจะเป็นการบ่อนทำลายเพื่อสร้างเงื่อนไขให้มีระดับความรุนแรงมากยิ่งขึ้น
   
2. ขั้นสงครามกองโจร (Guerrilla Warfare): เมื่อได้รับการสนับสนุนอย่างเพียงพอแล้วจะจัดตั้งกองโจรเข้าดำเนินการก่อความไม่สงบด้วยความรุนแรงอย่างเป็นระบบ (เน้นการต่อสู้ด้วยกองโจร)
   
3. ขั้นสงครามขบวนการ (War of Movement): เมื่อฝ่ายก่อความไม่สงบมีความเข้มแข็งมากขึ้น จะทำสงครามขบวนการโดยใช้กำลังที่เตรียมไว้เข้าสู้ต่อสู้กับกองกำลังของฝ่ายรัฐบาลโดยตรง เช่น การเข้ายึดพื้นที่สำคัญ การเข้าตีหน่วยทหารด้วยกำลังขนาดใหญ่ (มีการทำสงครามตามแบบ  มีการยึดพื้นที่)

หากยึดถือตามหลักนิยมข้างบนนี้ อาจกล่าวได้ว่า การก่อความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ยังอยู่ในขั้นที่ 2  “ขั้นสงครามกองโจร (Guerrilla Warfare)” นั่นเอง ลักษณะการต่อสู้ของกลุ่มผู้ก่อความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้นั้น มีการสะสมกำลังพล ตระเตรียมอาวุธ มุ่งที่จะทำสงครามประชาชน แย่งชิงความคิด แย่งชิงประชาชน ทำสงครามกองโจรอย่างยืดเยื้อ ไม่ได้มุ่งหวังจะเอาชนะการรบให้แตกหักในทันทีทันใด ในขณะเดียวกันก็พยายามยกระดับการต่อสู้ขึ้นไปสู่เวทีสากล เช่น “OIC” หรือองค์การการประชุมอิสลาม (Organisation of The Islamic Conference : OIC) เรียกง่าย ๆ ว่า "องค์กรมุสลิมโลก" ที่มีสมาชิกจากชาติมุสลิม 57 ประเทศ  หรือองค์การสหประชาชาติ ให้ยื่นมือเข้ามาช่วยเหลือ เพื่อนำไปสู่การเจรจาแก้ปัญหาโดยจัดการแบ่งแยกดินแดนปกครองตนเองในที่สุด

เหตุรุนแรงที่เกิดขึ้น มีทั้งลอบฆ่าเจ้าหน้าที่ทหาร ตำรวจ ฝ่ายปกครอง ใช้อาวุธโจมตีที่ตั้งหน่วยทหารตำรวจ ฆ่าครู ฆ่าพระเผาวัด ฆ่าแล้วตัดศีรษะ ลอบวางระเบิด ฯลฯ เหล่านี้ ล้วนแล้วแต่เป็นความรุนแรงที่รัฐบาลให้คำนิยามไว้ว่าเป็น “การก่อความไม่สงบ” ทั้งสิ้น

การก่อการร้าย กับ การก่อความไม่สงบ (ตอนที่ 1)

ตลอดระยะเวลาแห่งความวุ่นวายในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ของประเทศไทยช่วงหลายปีที่ผ่านมา คนไทยเราคงคุ้นเคยกับคำว่า “การก่อความไม่สงบ” มาพอสมควร  เนื่องจากรัฐบาลได้ให้คำนิยามต่อความรุนแรงที่เกิดขึ้นในพื้นที่นี้ว่า “การก่อความไม่สงบ” และกำหนดให้หน่วยงานภาครัฐและเอกชน รวมทั้งสื่อมวลชนใช้คำว่า “ผู้ก่อความไม่สงบ” แทนผู้ก่อเหตุรุนแรงดังกล่าว

คนไทยส่วนใหญ่คงจะคุ้นชินกับคำดังกล่าวอยู่ต่อไป หากไม่มีคำอื่นมาเปรียบเทียบ จนกระทั่งเมื่อวันที่ 10 เมษายน ที่ผ่านมาเกิดความรุนแรงจากการปะทะกันระหว่างมวลชนคนเสื้อแดงกับกองทหาร  เมื่อกองทหาร “บูรพาพยัคฆ์” ใช้อาวุธปืนซึ่งบรรจุกระสุนจริงเข้าปราบปราบมวลชนคนเสื้อแดง แล้วถูกกองกำลังติดอาวุธไม่ทราบฝ่ายใช้อาวุธปืน/เครื่องยิงลูกระเบิดแบบ M79 ยิงถล่มคุ้มกันจนมีทหารใหญ่บาดเจ็บล้มตาย เป็นเหตุให้กองทหารบูรพาพยัคฆ์แตกพ่ายไป ซึ่งต่อมาเพียงชั่วข้ามคืน รัฐบาลอภิสิทธิ์ฯ ได้นิยามการกระทำของกองกำลังติดอาวุธไม่ทราบฝ่ายดังกล่าวว่าเป็น “การก่อการร้าย” และเรียกกองกำลังนั้นว่า “ผู้ก่อการร้าย”   ??

หลายต่อหลายคนจึงงุนงง และสงสัยกับการให้คำนิยามต่อเหตุการณ์ความรุนแรงทั้ง 2 รูปแบบดังกล่าว ว่า “เหมือน” หรือ “แตกต่างกัน” อย่างไร..?  ทั้ง ๆ ที่เหตุการณ์ทั้ง 2 รูปแบบนั้นเกิดความสูญเสียในลักษณะเดียวกัน  และการขีดเส้นแบ่งประเภทก็ทำได้ยากยิ่งเหลือเกิน….

โอกาสต่อไปเรามาคุยกันครับ…