แด่คุณย่าจันทร์ คำชา
ผู้หญิงลาวเวียงจันทน์ที่พาเลือดเนื้อเชื้อสายของเธอ
ข้ามฝั่งแม่น้ำโขงมาเติบโตบนผืนแผ่นดินไทย
แม้ชื่อของย่าอาจไม่เคยถูกจารึกไว้ในตำราวัฒนธรรม
แต่ในจังหวะของบาสโลบ เราได้ยินเสียงของย่า
******************************************
ใบหน้านั้นเรียบง่าย
แต่มีบางอย่างที่ “ยิ่งกว่าคำว่าเรียบง่าย”
คือ ความสงบที่ผ่านร้อนผ่านหนาว ผ่านการข้ามโขงและข้ามกาลเวลา
******************************************
“#ย่าจันทร์..#เจ้าลาวพลัดถิ่น #เสียงกระซิบจากแผ่นดินที่จากมา
ผมได้ฟังเพลงนั้น ครั้งแรก…
ขณะชมการแสดงบาสโลบของชาวบ้านในงานปิดทองฝังลูกนิมิตที่วัดตันติการาม (วัดน้ำตอหลัง) อำเภอระแงะ จังหวัดนราธิวาส
#เพลงบูชามนตรามณีนฤมาสนาคิณีเทวี (#แม่ย่ามณีจันทรา)
เป็นวันที่ 14 เมษายน 2568 — วันที่ท่าน พล.ท.ไพศาล หนูสังข์ แม่ทัพภาคที่ 4 มาเป็นประธานในพิธี
ตอนนั้น… ผมไม่ได้คาดหวังอะไร
แค่ยืนดูชาวบ้านแต่งชุดไทยพื้นเมือง ร่ายรำกันอย่างเรียบง่าย แต่เมื่อเพลงบรรเลงขึ้น จังหวะนั้นเหมือนเวลาทั้งหมดในลานวัดหยุดนิ่ง
เสียงแรกของเพลง “บูชามนตรามณีนฤมาสนาคิณีเทวี (แม่ย่ามณีจันทรา)” ทำให้หัวใจของผมสะดุด
และในไม่กี่วินาทีถัดมา น้ำตาก็ไหล โดยไม่รู้ตัว
ผมกลับมาบ้าน นั่งฟังเพลงนี้ซ้ำแล้วซ้ำเล่า…
ซ้ำแล้วซ้ำเล่า จนต้องออกเสาะหาว่ามันคือเพลงอะไร ใครเป็นผู้แต่ง และผมก็พบว่า เพลงนี้เป็นผลงานของ
“ต้นรัก ศีลป์เศียรเกล้า” ผู้เขียนเสียงมนตราไว้ในบทเพลงที่ นอกจาก จะเขียนขึ้นด้วยแรงศรัทธาแล้ว มันคือเสียงที่เรียกใครบางคนจากความทรงจำของผมกลับมา
ผู้หญิงคนหนึ่งที่ผมไม่เคยเห็นหน้า แต่เธอคือ “ย่าจันทร์ คำชา”
ย่าของภรรยาผม
และทวดของ ”น้องนวี“ ลูกชายผม
**************************************
“พ่อใบ” พ.ต.ต.ใบ คำชา กับ “แม่ตุ๊ก” แต่งงานกันเมื่อปี 2517 มีบุตรสาว 3 คน ได้แก่ “น้ำฝน” “น้ำค้าง” และ “น้ำทิพย์” โดยน้องน้ำทิพย์เกิดในปี 2521 ซึ่งเป็นปีเดียวกับที่ “พ่อใบ” เสียชีวิตจากการสู้รบกับ ผกค.
ก่อนที่ พ.ต.ต.ใบ จะเสียชีวิตในระหว่างปฏิบัติหน้าที่ที่ อ.หนองบัวลำภู จ.อุดรธานี (ตามเขตการแบ่งจังหวัดในขณะนั้น) แม่ตุ๊กเคยได้พบกับ “ย่าจันทร์” แม่ของพ่อใบ เพียง 2–3 ครั้ง ทั้งก่อนและหลังคลอดน้องน้ำทิพย์ได้ประมาณ 3 เดือน ขณะนั้นย่าจันทร์อายุราว 70 ปี ท่านเดินทางจากจังหวัดขอนแก่นมาพัทลุงโดยรถไฟ มากับ “อาวรวุฒิ” บุตรชายอีกคนของท่าน (น้องชายของพ่อใบ) เพื่อมาเยี่ยมรับขวัญหลานสาวคนเล็ก และพักที่บ้านพักข้าราชการตำรวจ นปพ.กก.ภ.จว.พัทลุง อ.เมือง จ.พัทลุง
ระหว่างที่พักอยู่ในพัทลุง พ่อใบได้พาย่าจันทร์ไปเที่ยวท่องเที่ยวตามสถานที่ต่าง ๆ เช่น เขาจันทร์ บ้านหนองธง ป่าบอน (ยังไม่แยกอำเภอในขณะนั้น) และอำเภอตะโหมด ย่าจันทร์ประทับใจภูเขาและธรรมชาติในภาคใต้อย่างมาก ท่านกล่าวชื่นชมเป็นภาษาลาวให้แม่ตุ๊กฟังว่า
“ต้นไม้มีกระด้อกระเดี้ยหลาย ถ้าข้อยมาอยู่ที่นี่จะปลูกต้นไม้ให้เยอะเลย
สัตว์ก็เยอะ กบภูเขาทำไมไม่กินกัน? ปลาก็เยอะ ทำไมไม่จับ?”
แม่ตุ๊กตอบกลับด้วยรอยยิ้มว่า
“คนที่นี่อุดมสมบูรณ์ ดินดี มีกินแล้วก็พอ ถ้าไม่มีกินก็เข้าป่าไปหาสัตว์หรือยอดไม้”
ภาพของย่าจันทร์ที่แม่ตุ๊กถ่ายทอดนั้น ช่างแจ่มชัดและมีชีวิตชีวา “ท่านมีใบหน้าเรียวเล็ก ยังคงเค้าความงามสง่า รูปร่างผอมสูง คล้ายกับน้ำค้างลูกสาวคนกลาง ย่าจันทร์เป็นคนเดินเร็ว ขยันขันแข็ง อยู่ไม่นิ่ง ชอบปลูกต้นไม้ ทอผ้า ทอเสื่อ และติดใจการกินหมากกับสีเสียด”
และในความทรงจำเหล่านั้น แม่ตุ๊กยังเล่าถึงภูมิหลังอันน่าทึ่งของย่าจันทร์
ย่าเคยเล่าให้แม่ตุ๊กฟังว่า ตนมีเชื้อสายเจ้าลาว (ราชวงศ์ลาว) อพยพหลบหนีจากภัยสงครามกลางเมืองและการเปลี่ยนแปลงการปกครองในลาว มาตั้งรกรากอยู่แถบตำบลรอบนอกของจังหวัดลพบุรี ก่อนจะมาพบรักกับ “ปู่ขู” พ่อของพ่อใบ ที่นั่น และอพยพไปอยู่ที่ อ.น้ำพอง จ.ขอนแก่น
แม่ตุ๊กเล่าต่อว่า เคยเห็นหีบเหล็กใส่สมบัติเก่า — มีผ้าไหม แก้วแหวน เงินทอง ของโบราณลักษณะคล้ายของชาววัง อยู่ที่บ้านของย่าจันทร์ ราวกับเป็นร่องรอยของอดีตอันรุ่งเรืองที่ย่าจันทร์หอบข้ามแผ่นดินมา
ย่าจันทร์ไม่ได้เป็นเพียงผู้หญิงที่ยึดติดกับอดีต แต่ท่านกลับเป็นผู้ที่มีวิสัยทัศน์ก้าวไกล ท่านตัดสินใจพาลูกๆ จากชนบทเข้าสู่เมือง ไปอาศัยใกล้เรือนจำขอนแก่น เพื่อให้ลูกได้รับการศึกษาที่ดีที่สุด และความมุ่งมั่นของท่านก็ผลิดอกออกผล ลูกชายคนหนึ่งของย่าจันทร์สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอก “ดร.อุดม คำชา” และเกษียณอายุราชการในตำแหน่งผู้อำนวยการสำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 4
ย่าจันทร์… ผู้หญิงแกร่งแห่งแผ่นดินลาว ผู้ซึ่งเผชิญความพลัดพรากและความเปลี่ยนแปลงในชีวิตอย่างหาญกล้า ได้จากพวกเราไปเมื่อเดือนมีนาคม 2543 สิริอายุ 84 ปี ทิ้งไว้เพียงเรื่องราวและร่องรอยแห่งความทรงจำ
แต่ในเสียงดนตรีหนึ่ง — เพลงของต้นรัก ศิลป์เศียรเกล้า
เสียงกระซิบของท่านเหมือนจะดังขึ้นมาอีกครั้ง
“ลูกหลานเอ๋ย… อย่าลืมเสียงของแผ่นดินที่จากมา”
ขอบคุณน้องต้น Chitti Chantarapromkul หลานย่าจันทร์อีกคนหนึ่ง ลูกผู้พี่ของน้องน้ำค้างที่ส่งภาพถ่ายย่าจันทร์มาให้ครับ
⸻
บันทึกจากการสัมภาษณ์แม่ตุ๊ก (อาจารย์ศิริลักษณ์ วงศา)
เมื่อวันที่ 20–26 มิถุนายน 2563
No comments:
Post a Comment