ความเข้าใจในศาสนาและประวัติศาสตร์คือหนทางดับไฟใต้
รากเหง้าภาษาและวัฒนธรรมในดินแดนคาบสมุทรมลายูและภาคใต้ของไทย
ในช่วงเวลากว่า 1,000 ปีที่ผ่านมา อาณาจักรศรีวิชัย (Srivijaya) ถือเป็นศูนย์กลางแห่งอำนาจของชาวมลายูที่รุ่งเรืองทั้งในด้านการค้า ศาสนา และวัฒนธรรม ศูนย์กลางของอาณาจักรตั้งอยู่บนเกาะสุมาตรา แต่ขอบเขตอิทธิพลแผ่ขยายไปทั่วคาบสมุทรมลายู รวมถึงพื้นที่ทางใต้ของประเทศไทยในปัจจุบัน
ศรีวิชัย: รากฐานทางภาษาและวัฒนธรรม
อาณาจักรศรีวิชัยใช้ ภาษามลายูโบราณ (Old Malay) เป็นภาษาหลัก ซึ่งพบหลักฐานในจารึกต่าง ๆ เช่น
• จารึกกูไต (Kutai Inscription) และ จารึกตัลางตูโอก (Telaga Batu Inscription) ในอินโดนีเซีย
• จารึกคลองท่อม ในประเทศไทย
นอกจากภาษามลายูโบราณแล้ว ศรีวิชัยยังได้รับอิทธิพลจาก ภาษาสันสกฤต ซึ่งใช้ในศาสนาพุทธนิกายมหายาน รวมถึงภาษาชวาโบราณ ภาษาเขมรโบราณ และภาษาจีนที่ใช้ในการติดต่อค้าขาย
ก่อนการเปลี่ยนแปลง: พุทธและฮินดูในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้
ก่อนที่ศาสนาอิสลามจะแพร่หลายในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ชุมชนในบริเวณนี้เคยได้รับอิทธิพลจากศาสนาพุทธและฮินดู ซึ่งมีหลักฐานทางโบราณคดีที่สำคัญใน อำเภอยะรัง จังหวัดยะลา เช่น
• สถูปจำลองดินดิบ – แสดงถึงความเชื่อทางศาสนาพุทธ
• พระพิมพ์ดินดิบที่มีจารึก “เยธมฺมาฯ” – เป็นบทสวดในพระพุทธศาสนา
• โบราณสถานและโบราณวัตถุแบบทวารวดีและคุปตะ – แสดงถึงอิทธิพลของศาสนาฮินดูและพุทธในภูมิภาค
หลักฐานเหล่านี้ชี้ให้เห็นว่าในอดีต พื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้เคยเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมพุทธและฮินดูก่อนที่จะรับเอาศาสนาอิสลามเข้ามาภายหลัง
การเปลี่ยนแปลงของประชากรและภาษาในภาคใต้ของไทย
ในช่วงที่อาณาจักรไทยเริ่มขยายอำนาจลงสู่ภาคใต้ มีการส่งกำลังทหารและประชากรจากดินแดนสยามลงมาตั้งรกราก ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็นสองระลอกใหญ่ ๆ ได้แก่
(ดูแผนภูมิต้นไม้ประกอบ)
1. ระลอกแรก – ลงมาตั้งถิ่นฐานในนครศรีธรรมราช และพื้นที่ใกล้เคียง
2. ระลอกที่สอง – ลงมาถึงบริเวณตากใบ-เจ๊ะเห
การอพยพของชาวไทยจากภาคกลางและภาคเหนือทำให้เกิด ภาษาไทยปักษ์ใต้ ซึ่งเป็นผลจากการผสมผสานระหว่างภาษามลายูที่ใช้ในศรีวิชัยกับภาษาไทยที่นำโดยผู้ตั้งรกรากใหม่
ความหลากหลายทางชาติพันธุ์ในภาคใต้ตอนบน
ประชากรในจังหวัด ชุมพร ระนอง นครศรีธรรมราช พังงา ภูเก็ต ตรัง และกระบี่ มีเชื้อสายจากทั้งชาวมลายูดั้งเดิมและชาวไทยที่อพยพลงมาจากภาคกลางและภาคเหนือ ซึ่งทำให้เกิดลักษณะเฉพาะทางภาษาและวัฒนธรรมที่ผสมผสานกัน เช่น
• ชุมพร และ ระนอง – มีร่องรอยของอิทธิพลจากรัฐมลายู
• นครศรีธรรมราช – เป็นจุดศูนย์กลางของภาษาและวัฒนธรรมไทยในภาคใต้
• พังงา, ภูเก็ต, ตรัง, และกระบี่ – มีประชากรเชื้อสายมลายูที่อพยพมาผสมกับชาวไทย
สรุป
ภาษามลายูและวัฒนธรรมมลายูเป็นรากฐานที่สำคัญของภาคใต้ของไทย เนื่องจากอาณาจักรศรีวิชัยเคยมีอิทธิพลเหนือพื้นที่นี้มาก่อน ภาษาไทยปักษ์ใต้ถือกำเนิดขึ้นจากการอพยพของชาวไทยจากดินแดนสยามลงสู่ภาคใต้และการผสมผสานกับภาษามลายูท้องถิ่น นอกจากนี้ หลักฐานทางโบราณคดียังยืนยันว่า ก่อนที่ศาสนาอิสลามจะแพร่หลายในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ชุมชนในภูมิภาคนี้เคยได้รับอิทธิพลจากศาสนาพุทธและฮินดูมาก่อน
สิ่งเหล่านี้สะท้อนให้เห็นว่า ภาคใต้ของไทยเป็นดินแดนที่มีความหลากหลายทางชาติพันธุ์ ภาษา และวัฒนธรรม ซึ่งเป็นผลจากการเปลี่ยนแปลงทางประวัติศาสตร์ที่ต่อเนื่องมายาวนาน
